Öğrenme güçlükleri, gerekli girişimlerde bulunulmuş olmasına karşın, en az 6 ay sürer ve aşağıdaki belirtilerden en az birinin varlığı ile belirti, öğrenme ve okul becerilerini kullanmada güçlükler oluşturur.
1. Sözcük okumanın yanlış ya da yavaş ve çok çaba gerektiriyor olması. (Örnek: Tek tek sözcükleri yüksek sesle okurken, yanlış ya da yavaş ve duraksayarak okur, sıklıkla sözcükleri kestirir (öngörür.) Sözcükleri seslendirmede güçlükler yaşar.
2. Okumanın anlamını anlama güçlüğü (Örnek: Düzyazıyı düzgün okuyabilir ancak sırayı, ilişkileri, çıkarımları ya da derin anlamları anlamaz.)
3. Harf harf söyleme/ yazma güçlükleri (Örnek: Ünlü ya da ünsüz harfleri ekleyebilir, çıkarabilir ya da bunların yerini değiştirebilir.)
4. Yazılı anlatım güçlükleri (Örnek: Cümleler içinde birden çok dil bilgisi ya da noktalama yanlışı; paragraf düzenlemesi kötüdür. Görüşlerinin yazılı anlatımı açık değildir.)
5. Sayı algısı. Sayı gerçekleri ya da hesaplama güçlükleri (Örnek: Sayıları, bunların büyüklüğünü ve ilişkilerini anlaması kötüdür; yaşıtlarının matematik dersinden öğrendiklerinden değişik olarak, tek rakamlı sayıları eklerken parmak hesabı yapar. Sayısal hesaplamaların ortasında kaybolur ve isimleri değiştirilebilir).
6. Sayısal uslamlama (akıl yürütme) güçlükleri (Örnek: Nicel sorunları çözmek için matematik ile ilgili kavramları, gerçekleri ya da işlemleri uygulamakta çok güçlük çeker.)
Özel Öğrenme Güçlüğü 4 Grupta İncelenir:
• Okuma bozukluğu (Disleksi)
• Aritmetik bozukluğu (Discalculi)
• Yazılı anlatım bozukluğu (Disgrafi)
• Başka türlü adlandırılamayan öğrenme bozuklukları.
Okuma Bozukluğu (Disleksi)
Disleksili çocuklarda motor bozukluklar sıktır. Sol eldeki belirgin zayıflığın yanı sıra sağ el yavaşlığı dikkati çeker. Perspektiften yoksundurlar. Yukarı aşağı ve sağ-sol kavramlarını karıştırırlar.
Konuşmaya geç başlama, konuşmanın yavaş gelişmesi ve tam bir ifade yetisi kazanamaması, beceriksizlik ve ince motor hareketlerde kusurlar, el dominansının yerleşmesinde zorluk söz konusu olur.
Disleksisi olanların yazı hataları çok tipiktir. Özellikle b, p, d harfleri şekil ve ses açısından birbirine benzediği için çok sık karıştırılır. Ayna, hayali yazı (mirror writing) görülür. Çocuk her şeyi ters yazar ya da yazdığını tersten okur. Böylece “ev” yazıp “ve” diye okuyabilir, birbiri ardına gelen harfleri bitiştirir. Noktalama işaretlerini bozuk kullanır. Yazıları genellikle bozuktur ve kopyalayarak daha iyi yazarlar. Okul başarısızlığı, okul reddi, davranış sorunları, düzen bozucu davranış, hiperaktivite, migren, enürezis, anksiyete, depresyon, geri çekilme başlıca diğer sorunlar olabilir. Çocuğun kişiliğine göre bu sorunların ağırlığı ve niteliği değişebilir.
Aritmetik Bozukluğu (Discalculi)
Diskalkuli, edinsel ya da gelişimsel serebral bir patolojiye bağlı olarak sayısal ilişkileri kavramada, hesaplamada, sayısal sembolleri görsel ve mental olarak tanıma, kullanma ve yazmada açığa çıkan defisitlere verilen isimdir. Diskalkuli olan çocuklar sayıları bozuk şekilli, sıklıkla yer değiştirmiş, ters dönmüş veya baş aşağı edilmiş şekilde yazarlar. Basit işlemleri yapamazlar, işlem sembolleri başta olmak üzere aritmetik sembolleri tanımazlar. Çok basamaklı sayıları okumada zorluk çekebilirler, çarpma bölme gibi işlemlerde sayıları uygun aralıklarla alt alta getiremezler.
Çocuklarda başlıca iki tip bozukluk seçilir. Biri hesaplama, diğeri akıl yürütme alanındadır. Hesaplamada sayıları ters çevirme, sayı sırasını ters çevirme, işlemleri bozuk sıra ile yürütme, işlemleri yanlış yapma söz konusudur. Sayıları atlayabilirler ve sağlama yapamazlar. Ek olarak çocuk ve erişkinlerde mekânsal yeti sorunları görülür. Algısal, motor veya görsel-mekânsal hatırlamada sorunları vardır ve geometri için risk taşırlar.
Yazılı Anlatım bozukluğu (Disgrafi)
Disgrafi, yazma yeteneğinde gelişim gecikmesi ya da edinilmiş bir kayıptır. Yazı, en son kazanılan dilsel yeti olduğu için, dil bozukluklarında en çabuk kaybolan ve bozukluğu en kalıcı olan yetidir. Sıklıkla yanlış kalem tutma ve yanlış harf oluşturma şeklindedir. Ayırıcı tanıda kısa dikkat aralığı ve dikkatin dağılması gibi dikkat sorunları, yeterince kendini verememe, okul fobisi ve rol yapma gibi psikiyatrik sorunlar yer alır.
Neler Yapılabilir?
1. Evde birden fazla dilin kullanılması dezavantaj olabilir.
2. Sık okul değiştirme önemli bir olumsuz etkendir.
3. Özel öğrenme güçlüğü olan çocuk öncelikle olduğu gibi, kimseyle kıyaslama yapmadan ve özel durumu inkar edilmeden kabul edilmeli.
4. Tutarlı davranmalı. Bir gün sabırlı anlayışlı iken diğer gün “Senden bıktım” dememeli. Aynı zamanda çocuğa karşı evdeki diğer bireylerin de birbirleri ile tutarlı olmaları gereklidir.
5. Öz güven kazanması için gerekli desteğin verilmesi, sosyal faaliyetlere yönlendirilmesi, yapabildiklerinin takdir edilmesi ve teşvik edilmesine dikkat edilmeli.
6. Her çocuğun büyüme - gelişme ve öğrenme seviyesinin farklı olduğunu düşünerek çocuğa dair büyük beklentiler içine girilmemeli, zorlanmamalı ve başkaları ile kıyaslanmamalıdır.
7. Yeterli ilgi ve sevgiyi verilerek, onun sizin için ne kadar değerli ve önemli olduğu her defasında belirtilmelidir.
8. Çok geç kalınmadan ve zarar verilmeden; fark edilir edilmez bir uzmana götürülmelidir. Özel öğrenme güçlüğü özel bir uzmanlık gerektirir. Bu yardım öğretmenlerden beklenmemelidir. Gerekli tıbbi ve psikolojik ölçümler yapılmalı, psikoeğitim ve psikiyatrik destek sağlanmalıdır.
9. Öğrenme bozukluğunun tedavisinde ilaç kullanılmaz, tedavi eğitimle gerçekleşir. Psikolojik terapi yapılmazsa öğrenme bozukluğu kendiliğinden düzelmemektedir.
10. Terapi programı uygulanırken adımların küçükten büyüğe, kolaydan zora, yakın hedeflerden uzak hedeflere doğru pekiştirilmesine dikkat edilmelidir.
