YOKSULLUK NAFAKASI

Ömür boyu süren yoksulluk nafakasının, boşanan erkekleri SGK’ ya dönüştürdüğü bu durumun, adaletsiz olduğu, Türk aile düzenine aykırı olduğu yolunda yoğun itirazlar bulunduğundan bugünkü yazımın konusunu yoksulluk nafakası olarak seçtim. Kadın veya erkek boşanmakla, özellikle kadınlar yeniden iyi bir evlilik yapma şanslarını kaybederler. Özellikle evlenmekle çalıştığı işi bırakanların yeniden avantajlı iş bulmaları oldukça zordur. Kusursuz ya da daha az kusurlu eşe, boşanma yüzünden yoksulluğa düşmüşse, belli süre nafaka bağlanması sosyal devlet ilkesi gereğidir. Ancak süresiz nafakanın verilmesi, kasten hiç çalışmadan yaşamak için bu hakkın suiistimal edilmesinin ciddi yakınmalara yol açtığı göz ardı edilmemelidir.
4721 Sayılı Medeni Kanunun 175. Maddesine göre; Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan mali gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir. Bu nafakaya yoksulluk nafakası denir. Her boşanan yoksulluk nafakası alamaz. Kişi boşanmakla yoksulluğa düşecekse ve boşanmada kusursuz veya daha az kusurlu ise bu nafakayı isteyebilir. Mahkeme istekle bağlı değildir, tarafların ekonomik ve sosyal durumlarını ve karşı tarafın mali gücünü gözetir. Her dava için bağlanacak nafaka, o davanın koşullarına göre belirlenir. Bu nafakanın bağlanmasında, nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz.
Yoksulluk nafakasının toptan veya durumun gereklerine göre irat biçiminde ödenmesine karar verilebilir. Yoksulluk nafakasının süresiz devam edebilmesi için belli şartların devam etmesi zorunludur. Bazı hallerde kendiliğinden, bazı hallerde ise mahkeme kararıyla kalkar.  İrat biçiminde ödenmesine karar verilen nafaka, alacaklı tarafın yeniden evlenmesi ya da taraflardan birinin ölümü hâlinde kendiliğinden kalkar. Alacaklı tarafın evlenme olmaksızın fiilen evliymiş gibi yaşaması, yoksulluğunun ortadan kalkması ya da haysiyetsiz hayat sürmesi hâlinde mahkeme kararıyla kaldırılır.
Takdir edilen nafaka belli şartlarda arttırılabileceği gibi azaltılabilir de. Tarafların malî durumlarının değişmesi veya hakkaniyetin gerektirdiği hâllerde irat biçiminde bağlanan nafakanın arttırılması veya azaltılmasına karar verilebilir. Hâkim, istem hâlinde, irat biçiminde ödenmesine karar verilen nafakanın gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir.
Süresiz yoksulluk nafakasının Anayasaya aykırı olduğu iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulmuş ise de: Yüksek Mahkeme bu başvuruyu 17.05.2012 gün ve 2011/136 Esas ve 2012/72 Karar sayısı ile reddetmiştir. Kararın gerekçesinde, vatandaşların sosyal durumlarıyla ilgilenen sosyal hukuk devletinin, insan onurunun korunmasını amaçladığı, bunun için sosyal adaleti sağlamaya çalıştığı belirtilmiş,  4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 175. maddesine göre, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek eşin, kusuru daha ağır olmamak şartıyla geçimi için diğer eşten mali gücü oranında ve sayılan yoksulluk nafakasının kaldırılmasına ilişkin şartlar gerçekleşmediği müddetçe, herhangi bir süre sınırı olmaksızın nafaka isteyebileceğine işaret edilmiş, "süresiz olarak" ibaresinin, nafaka alacaklısının her zaman ölünceye kadar yoksulluk nafakası alacağı anlamına gelmediğinin altı çizilerek, "süresiz olarak" ibaresine yer vermesinin amacının, boşanmadan dolayı yoksulluğa düşecek olan eşin, diğer eş tarafından şartları bulunduğu sürece ekonomik yönden desteklenmesi ve asgari yaşam gereksinimlerinin karşılanması olduğuna vurgu yapılmıştır. Gerekçe yerinde olmakla birlikte sosyal devleti gerçekleştirmek sadece boşanan eşlerin görevi olmamalıdır.
Boşanma sonucu yoksulluk nafakası bağlanması gerekli olmakla birlikte bu nafakanın ömür boyu sürmesi çok büyük haksızlıklara da sebep olmaktadır. Diğer borçların ödenmemesi hapisle cezalandırılmadığı halde nafaka borcunun ödenmemesi halinde kişi hapisle cezalandırılabilir. Nafaka borçlusu yeniden evlendiği takdirde ekonomik durumu iyi olmazsa hem nafaka ödemekte hem de yeni ailesini geçindirmekte zorlanabilir. Bu durum nafaka borcundan kurtulmak için, nafaka borçlusu eski eşi yasal olmayan yollara başvurmaya sevk edebilir. Bazı Avrupa ülkelerinde olduğu gibi yoksulluk nafakası süresiz değil de, evli kaldıkları süre kadar verilebilir.
Nafaka isteyecek ya da ödeyecek duruma düşmemeniz dileğiyle.

Asım Korkut
Emekli Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı