I.Dünya Savaşı Çanakkale Cephesi Osmanlı ordusunun destansı mücadelesiyle anılırken, aynı zamanlarda Kafkasya Cephesi'nin Sarıkamış Harekatı komuta hatası yüzünden bir felaket ve bozgun olarak kabul edilir. Yenilginin sorumlusu hâlen tartışılmaktadır. Enver Paşa'nın Torunu Osman Mayatepek, Harekâtı şu şekilde değerlenmektedir:
"Şayet komutanlar Enver Paşa'nın emirlerini yerine getirseydi Sarıkamış zaferle biterdi. 10.Kolordu Hafız Hakkı Bey komutasında Bardız'a gitmesi gerekirken, Rus birliklerinin peşine takılıp Koşur istikametine yöneldi (30. ve 31.Tümenler). Yalnız 32.Tümen Bardız'a ilerledi. Bu hata Hafız Hakkı'nın, "zafer kazanma" ihtirası ile yolu 75 kilometre uzattığı yetmezmiş gibi, Allahuekber Dağlarını geçmeye mecbur kalmış; fırtına ve tipiye yakalanıp çok büyük zayiat vermiştir ve zamanında Sarıkamış'a intikal etmemiştir. 9.Kolordu ise 3.Ordu ile 24 Aralık'ta Bardız'da birleşir. Cephe arasındaki Rus birliklerine taarruz etmek için Kötek yönüne gidip ve Rus ihtiyat kuvvetleriyle taarruz edip Sarıkamış'a iltihak etmesi gerekiyordu. Maalesef yine evdeki hesap çarşıya uymamıştır. Bu sapmanın başlıca sebebi Hafız Hakkı Paşa'nın (10.Kolordu) 25 Aralık tarihinde Sarıkamış'ta olacağı varsayımı tamamen ile Enver Paşa'nın 10.Kolordu yalnız kalmasın diye yönünü Kötek'ten, Sarıkamış'a çevirmesi olmuştur. Netice olarak 10.Kolordu büyük zayiatla bitkin bir şekilde ancak 29 Aralık'ta Sarıkamış'a gelebilmiştir.
Hafız Hakkı Paşa'nın Sarıkamış Günlüğü" adlı kitabında Hafız Hakkı Paşa'nın kendi yazdığı bir günlükte ise şu yazmaktadır; 'Yarabbi! Bu felâkete ben sebep oldum, yine ben tamir edeceğim."
Bir komuta hatası en az 30 bin askerimizin donarak şehit olmasına neden oldu.
Gelibolu' ya yarbay olarak gelip albay rütbesi ile bitiren Mustafa Kemal Paşa ise Çanakkale Cephesinde askeri komuta dehası ile Arıburnu, Conkbayırı ve Anafartalar' da düşmana geçit vermemiş ve bir destanın baş yazarı olmuştu. 9 Ocak 1916'da İtilaf ordularının yenilgiyi kabul ederek Gelibolu'dan çekilmesini sağlamıştı.
Buradan alınacak en iyi ders; "Bir ulusu kimin yönettiği ya da komuta ettiği onun zaferi veya felaketi olabilir."